نشانه‌های ظهور

مسئله بشارت‌ها و نشانه‌های ظهور هم سنّتی است كه در زمان همه پیامبران1 و در میان تمامی امّت‌ها رایج بوده و پیش از ظهور او تمامی پیامبران، نشانه‌هایی در مورد ظهور یا نزدیكی ظهور ایشان را به مردم بشارت داده‌اند، این نشانه‌ها و بشارت‌ها در حقیقت، پرتوهایی هستند كه حق‌جویان را راهنمایی می‌كنند و نوید فرج را به آنها می‌دهند و هر چه درد و رنج و مصیبت افزون‌تر می‌شده، در مقابل این نشانه‌ها و بشارت‌ها نیز بیشتر و پیوسته‌تر می‌شده و اشكال و صورت‌های گوناگون به خود می‌گرفته است. از مهم‌ترین فایده‌های وجود این نشانه‌ها، جلوگیری از رخنه حتّی نومیدی در دل منتظران و همچنین جلوگیری از پیمودن راه باطل است.
ادیان در مسئله پایان جهان، پایانی خوش‌بینانه و سعادت‌آمیز و روشن برای بشر ترسیم نموده‌اند كه در اندیشه شیعی، به صورت عدالت جهان‌گستر مهدی(عج) ظهور و بروز می‌كند. مطالبی كه در پی می‌آید، درباره نشانه‌های ظهور قیامت در قرآن و كتب مقدّس است و اینكه قرآن و عهدین چه سرنوشت و نشانه‌هایی برای پایان جهان بیان كرده‌اند؟
واژه روز (یوم) 440 بار در قرآن به كار رفته كه حدود 385 مورد آن به لحظه‌ای اشاره دارد كه نمایان‌گر جهان حاضر، روز رستاخیز، داوری و آغاز عذاب جهنّم برای كافران و زندگی نوین در بهشت برای صالحان است. نام‌های متفاوتی كه بر این روز نهاده‌اند، ویژگی‌های اساسی آن را نشان می‌دهد. این ویژگی‌ها نخست از جنبه معاد شناختی و سپس به لحاظ زندگی پس از مرگ بررسی خواهند شد. در «مكاشفه» توماس نیز چنین آمده است: موهای خاكستری بر پیران جوان خواهیم دید. در آن روز آدمی كه خوف بر او چیره شده، از برادر خود می‌گریزد.1 اصحاب كلیسا به پیروی از ملاكی نبی آتش را نیز بر توصیفات خود از روز آخر می‌افزایند؛ در حالی كه جز در مورد جهنّم، سخنی از آن به میان نمی‌آورد. ایمان به زندگی بازپسین همچون پذیرش پیام قرآنی، از عناصر سازنده ایمان اسلامی است. كسانی كه بدان باور ندارند یا آنان كه اندرزهای پیامبر را تكذیب می‌كنند، كیفر خواهند یافت.2 باور به زندگی اخروی كه از عهد عتیق، به صورتی مبهم با انتظار دوران مسیحیایی، امید به ظهور منجی اسرائیل و شهر آسمانی آغاز می‌گردد، جزء مكمّل اعتقاد نامه مسیحی است. كلیسا از آغاز تأسیس خود، از مؤمنان خواسته تا هر روزه عباراتی را كه بیانگر ایمان آنان به خدا و زندگی واپسین است، بخوانند:
من خدای یكتا، آفریننده، به عیسی مسیح، پسر یكتای او كه برای داوری بر زندگان و مردگان خواهد آمد، باور دارم ... من به رستاخیز ... به زندگی جاودان باور دارم.
قرآن غالباً به این نكته تذكّر می‌دهد كه در داوری آخرین، اعمال آنان سنجیده خواهد شد و در پی حكم داوری كه هیچ چیز از آن نمی‌گریزد یا سعادت جاودانی خواهند یافت یا به شقاوت جاودانی خواهد پیوست.
محمّد(ص) همچون بسیاری از انبیا از نهایت این جهان حاضر خبر می‌دهد، نهایتی كه برای هر موجود انسانی آغاز زندگی دیگر است كه پیش‌بینی نشانه‌های رستاخیز و نشانه‌های قیامت را متعاقباً خواهیم دید. با نگاهی به مجموعه آیات قرآن درمی‌یابیم كه قرآن زوال جهان كنونی را مترادف با نیستی محض آن نمی‌داند؛ بلكه آن را در بخشی از یك فرآیند قرار داده كه مفهومی پایانی برای آن متصوّر نیست. به این معنا كه نیستی و زوال دنیا و جهان مادّی كنونی برای تبدیل شدن به جهانی نو با شكل و شمایل و ماهيّتی دیگر می‌باشد. جهان هنگام تبدیل از صورتی به صورت دیگر و ایجاد طرحی نو، دچار نوعی حوادث و رخدادهایی می‌گردد كه در قرآن از آن به اشراط السّاعـه تعبیر شده است.

معنای اشراط السّاعـ［ در قرآن
اشراط السّاعـ［ جمع «شرط» به معنی نشانه یا آغاز و ابتدای چیزی است و ساعت نیز به جزیی از شبانه‌روز گفته می‌شود. مقصود از ساعت در آیات قرآنی، قیامت است. بنابراین مراد از اشراط السّاعـ［ نشانه‌هایی است كه پیش از قیامت یا در آستانه ظهور قیامت واقع می‌شود؛ البتّه برخی از مفسّران درباره تغییر ساعت، به این معنا اختلاف كرده‌اند و گفته‌اند: ساعت به معنای زمان محدود و منظور از السّاعـ［ در آیات قرآن، زمان مرگ انسان است. برخی معتقدند نشانه‌های رستاخیز به سه دسته از رخدادها اطلاق می‌گردد:
1. حوادث مهمّ پیش از پایان جهان، مانند بعثت پیامبر(ص)؛
2. حوادث هولناكی در آستانه پایان جهان رخ می‌دهد، مانند فروپاشی كوه‌ها؛
3. حوادث تكان دهنده در آغاز رستاخیز و نشانه‌های شروع قیامت، مانند تبدیل زمین و آسمان.
از سوی دیگر، در تفاسیر بسیاری از برخی حوادث اجتماعی و طبیعی كه پیش از وقوع قیامت رخ می‌دهد و بعضی از آنها در قرآن آمده است، به عنوان حوادث آخرالزّمان یاد شده كه آن حوادث از نشانه‌های رستاخیز نیز هست. از آخرالزّمان و اوضاع آن در «انجیل قدیم» هم موضوعاتی مطرح شده بود كه البتّه بین انجیل قدیم با انجیلی كه هم اكنون هست، تفاوت بسیار است و خیلی از مطالبی كه در آن بوده، امروز وجود ندارد و كاملاً حذف شده است.
در ابتدا به نشانه‌های پایان جهان در قرآن می‌پردازیم.
از قرآن استفاده می‌شود كه در پایان این جهان و با نفخ صور انقلاب عظیمی را در كائنات و آسمان و زمین رخ می‌دهد. برپا شدن قیامت، مقارن با تحوّلات بزرگی در نظام این جهان است؛ به گونه‌ای كه با برچیده شدن بساط این عالم، عالم دیگری برپا می‌گردد. آنگاه همه انسان‌ها از آغاز تا پایان خلقت زنده می‌گردند.

دگرگونی زمین، كوه‌ها، دریاها
در زمین، زلزله عظیمی پدید می‌آید3 و آنچه در درون زمین است، خارج می‌شود.4 اجزای زمین متلاشی می‌گردد.5 دریاها شكافته می‌شوند.6 كوه‌ها به حركت درمی‌آیند7 و در هم كوبیده می‌شوند8 و مانند توشه شن می‌گردند.9 سپس به صورت پشم حلّاجی شده در آمده،10 آنگاه در فضا پراكنده می‌شوند11 و از سلسله كوه‌های سر به آسمان كشیده، جز سرابی باقی نمی‌ماند.12

دگرگونی آسمان و ستارگان
ماه،13 خورشید14 و ستارگان عظیمی كه بعضی از آنها میلیون‌ها بار از خورشید بزرگ‌تر و پر فروغ‌ترند تیره و خاموش می‌شوند15 و نظم حركت آنها به هم می‌خورد.16 خورشید و ماه به هم می‌پیوندند17 آسمان كه مانند سقفی محفوظ و محكم این جهان را احاطه كرده، متزلزل می‌گردد18 و می‌شكافد و از هم می‌درد19 و طومار آن در هم می‌پیچد.20 روزی كه آسمان‌ها به مانند فلز گداخته شود21 و فضای جهان پر از ابر و دود می‌شود. در چنین شرایطی، شیپور مرگ نواخته می‌شود، همه موجودات زنده، می‌میرند و در جهان طبیعت، اثری از حیات نمی‌ماند و وحشت و اضطراب بر تمام جان‌ها سایه می‌افكند؛ پس از آن، جهان دیگری كه جاودان و همیشگی است، برپا می‌گردد. صحنه گیتی با نور خدا روشن می‌شود و آنگاه شیپور حیات به صدا درمی‌آید و همه انسان‌ها، بلكه همه حیوانات، در یك لحظه زنده می‌شوند و سراسیمه و هراسان همانند ملخ‌ها و پروانگان كه در هوا منتشر می‌شوند و با سرعت به سوی محضر الهی روانه می‌گردند. در صحیحین از سهل بن سعد ساعدی از رسول خدا(ص) آمده است كه: «روز قیامت مردم بر سرزمینی بسیار سفید و صاف كه هیچ مرز بلندی بر آن وجود ندارد، محشور می‌شوند.» و در بعضی از اخبار، زمین مبدّل به آتش خواهد شد و در بعضی از اخبار زمین محشر برای مؤمنان مبدّل می‌شود به نان بسیار خوبی كه از آن می‌خورند تا خلایق از حساب فارغ شوند و از آن جمله انخساف قمر و انكساف شمس است و انتشار نجوم و كواكب است ... «و این چنین خداوند، موجودات را از صحنه‌های رستاخیز آگاه می‌كند و این چنین قرآن از فناپذیری گریز ناپذیر زندگی زمینی سخن می‌گوید. هر كجا باشید شما را مرگ درمی‌یابد؛ هر چند در برج‌های استوار باشید.»22 بعد از نوشتاری مختصر درباره نشانه‌های قیامت در قرآن، اینك گذری بر متون مقدّس می‌كنیم و نشانه‌های برپایی قیامت را در كتب عهدین بررسی می‌كنیم تا درون مایه‌های مشترك بین قرآن و عهدین را درباره این موضوع بیابیم.

قیامت در متون مقدّس
در اسفار نخستین عهد عتیق، سخنی از رستاخیز نیست؛ همان‌گونه كه خبری از جهان پس از مرگ نیست؛ امّا در كتب متأخّر مانند زكريّا، میكاه و ملاكی كه سومی آخرین كتاب از مجموعه كتب عهد عتیق است در مورد قیامت سخنانی به میان آمده است كه پیش‌گویی این پیامبران است. میكاه نبی در كتاب خویش كه خطاب به قوم بنی‌اسرائیل است، پایان جهان را بدین گونه بازگو می‌كند: و امّا در روزهای آخر، كوه خانه خداوند مشهورترین كوه جهان خواهد شد و مردم از سراسر جهان به آنجا آمده، خواهند گفت: بیایید به دیدن كوه خدا برویم و خانه خدای اسرائیل را زیارت كنیم، او راه‌های خود را به ما خواهد آموخت و مطابق آن عمل خواهیم كرد؛ چون شریعت و كلام خداوند از اورشلیم صادر می‌شود.
ملاكی قیامت را چنین توصیف می‌كند و آن را به مردم بشارت می‌دهد: خداوند می‌فرماید: روز داوری مثل تنوری شعله‌ور فرا می‌رسد و همه اشخاص مغرور و بدكار را مثل كاه می‌سوزاند آنان مانند درخت تا ریشه خواهند سوخت و خاكستر خواهند شد؛ امّا برای شما كه ترس مرا در دل دارید، آفتاب عدالت طلوع خواهد كرد. پیش از فرا رسیدن روز بزرگ و هولناكِ داوری، خداوند من، رسولی شبیه ایلیای نبی برای شما می‌فرستد. او دل‌های پدران و فرزندان را دوباره به هم نزدیك خواهد كرد و این باعث خواهد شد كه من سرزمین شما را ویران كنم. بحث از قیامت، در دین یهود به همین موارد نادر و سربسته محدود می‌شود؛ امّا كتب مقدّس دین مسیح از «انجیل متّی» گرفته تا «مكاشفه یوحنّا» در موارد بسیاری به حادثه آخر جهان اشاره می‌شود و آن را نوید بشارتی برای پیروان راستین دین و مؤمنان می‌داند. در باور مسیحیان، حوادث پایان جهان كه همراه با علائم رعب‌آور، به وقوع می‌پیوندد، بیشتر به قصد اصلاح جهان و مردمان است. قبل از ظهور این منجی یا مسیح، آسمان‌ها و زمین دوباره به هم می‌ریزد و آشوب و بی‌نظمی با كابوس اوّلیه كه جهان درگیر آن بود، دوباره تكرار می‌شود كه با آمدن مسیح دوباره به نظم و ترتیب و شكلی ایده‌آل برمی‌گردد، در نامه دوم پولس به تیموتائوس رهبر «كلیسای افسس» درباره حوادث قبل از قیامت یا به قول خودش زمان‌های آخر آمده است كه: این را نیز باید بدانی كه در زمان‌های آخر، مسیحی بودن بسیار دشوار خواهد بود؛ زیرا مردم، خودپرست، پول‌پرست، مغرور و متكبّر خواهند بود. مردم سنگ‌دل و بی‌رحم، تهمت‌زن، خشن و متنفّر از خوبی خواهند بود، در نامه دوم پولس به مسیحیان تسالو نیكیان، درباره حوادث رستاخیز آمده است؛ امّا بدانید كه تا این دو رویداد واقع نشود، آن روز هرگز نخواهد آمد، نخست شورش بر ضدّ خدا برپا خواهد شد. دوم، مردی جهنّمی كه عامل این شورش است، ظهور خواهد كرد؛ امّا او با هر چه كه مربوط به دین خداست مخالفت خواهد كرد؛ حتّی وارد خانه خدا خواهد شد و در آنجا نشسته ادّعا خواهد كرد كه خداست.
انبیای عهد عتیق از جمله اشعیای نبی كه چشم‌اندازهای تاریخی و برداشت‌های معادشناختی را با هم ذكر می‌كنند، از روزی به نام روز یهوه سخن می‌گویند كه خداوند در آن روز، خود را مكشوف می‌سازد (این تعبیر به همین صورت در قرآن نیامده، با وجود این، قرآن همین تصویری كه قدیمیان یهودی مسیحی نگاشته‌اند، ارائه می‌دهد) بر آنان روشن بود كه این روز، عظیم و بسیار مهیب و آكنده از بیم و هراس است، روز یهوه با غضب و شدّت خشم، مانند هلاكتی كه از جانب قادر مطلق فرا می‌رسد، است. روز غضب خداوند، روز عقاب، روز انتقام برای یهوه. در آن روز است كه عدالتی كامل اعمال خواهد شد. در «كتاب صفنیا» می‌خوانیم:
روز عظیم خداوند نزدیك است، آواز روز خداوند مسموع است و مرد زورآور در آن روز به تلخی فریاد می‌زند، آن روز، روز غضب است، روز تنگی، روز خرابی، روز تاریكی و ظلمت، روز ابرها و ظلمت غلیظ ... در روز غضب خداوند، نه نقره و نه طلای ایشان را تواند رهانید و تمامی جهان از آتش غیرت او سوخته خواهد شد؛ زیرا كه بر تمامی ساكنان جهان، هلاكتی هولناك وارد خواهد شد ... نویسندگان مسیحی به این روز، به عنوان روز آخر اشاره می‌كنند كه به گفته پطرس رسول، آخرین روز است. تصوّر لحظه‌ای كه چهره عالم را دگرگون می‌سازد، در عهد جدید دیده می‌شود، مسیح(ع) از مصائب خود با (گفتن ساعت من) سخن گفته است. این ساعت، در عین حال، همچون ظهور او پیش‌بینی شده است. [این ساعت]، همچون لحظه‌ای است كه بار سنگین به مقصد می‌رسد. یوحنّا به پایان جهان، به عنوان ساعت آخر اشاره می‌كند.
خداوند در آیه 77 «سوره نحل» می‌فرماید: «كار قیامت جز مانند یك چشم بر هم زدن یا نزدیك‌تر از آن است» و عیسی(ع) می‌فرماید: همچنان كه برق از مشرق ساطع شده تا به مغرب ظاهر می‌شود، ظهور پسر انسان نیز چنین خواهد بود.23 مانند همین موضوع در كتب مقدّس نیز گفته شده است. در این كتب مانند قرآن كریم از ساعت هولناك برای قیامت یاد می‌شود.
پولس اعلام می‌دارد كه رستاخیز در لحظه‌ای، در طرفـ［ العینی برپا خواهد شد.24

پدیده كیهانی
به گفته قرآن، پایان زمان مسبوق همراه با پدیده‌های كیهانی گوناگون است، مشابه آنچه كه در «یسنا» از فرود خداوند خبر داد. «زمین به لرزه خواهد آمد، زمین و كوه‌ها خواهند لرزید.»25 «از آسمان دودی نمایان بر خواهد آمد»26 و در آیه 2 «سوره حج» می‌خوانیم: «روزی كه آن را ببینید، هر شیر دهنده‌ای آن را شیر می‌دهد [از ترس] فرو می‌گذارد و هر آبستنی بار خود را فرو می‌نهد و مردم را مست می‌بینی و حال آنكه مست نیستند؛ ولی عذاب خدا شدید است.» مسیح نیز با ارتباط دادن میان دورنمای ویرانی اورشلیم و چشم‌انداز پایان جهان می‌فرماید: «وای بر آبستنان و شیردهندگان در آن ايّام»27 و در قرآن می‌خوانیم: «زمین با تكان [سختی] لرزانده می‌شود و كوه‌ها [جمله] ریزه ریزه می‌شوند و غباری پراكنده گردد.»28 مضامینی كه قرآن در وصف زلزال نهایی از رو به رو شدن جهان به كار برده است، در سنّت‌‌های یهودی و مسیحی شناخته بود. اینك توصیف اشعیای نبی از عقابی كه فرا خواهد رسید: «ولوله كنید؛ زیرا كه روز خدا نزدیك است. مثل هلاكتی از جانب قادر مطلق می‌آید از این جهت، همه دست‌ها سست می‌شود و دل‌های همه مردم گداخته می‌گردد و ایشان متحيّر شده، الم‌ها و دردها برایشان عارض می‌شود، مثل زنی كه می‌زاید، درد می‌كشند. اینك روز خداوند با غضب و شدّت خشم و ستم‌كشی می‌آید تا جهان را ویران سازد و گناه‌كاران را از میانشان هلاك می‌نماید؛ زیرا كه ستارگان آسمان و برج‌هایش روشنایی خود را نخواهند داد و آفتاب در وقت طلوع خود تاریك خواهد شد ... بنابراین آسمان را متزلزل خواهد ساخت و زمین از جای خود متحرّك خواهد شد.
آفتاب تاریك می‌گردد و ماه نور خود را ندهد و ستارگان از آسمان فرو ریزند و قوّت‌های افلاك متزلزل می‌گردد29 اینك آنچه بر زمین و آسمان‌ها، واقع خواهد شد، زمین به لرزه خواهد آمد؛ چنان‌كه در یسنا هنگامی كه یهوه بر موسی ظاهر گشت30 و در پاتموس، هنگامی كه بر یوحنّای رسول تجلّی نمود، زمین به لرزه آمد. كوه‌ها و جزیره‌ها جابه‌جا می‌گردند،31 كوه‌ها به لرزه می‌آیند، تل‌ها از جای خود به حركت درمی‌آیند32 كوه‌ها پهن و گسترده می‌گردند؛ كوه‌ها گداخته می‌شود، مثل موم پیش آتش و مثل آب كه به نشیب ریخته شود،33 یهوه به یوئیل نبی می‌گوید: آیات را از خون و آتش و ستون‌ها دور در آسمان و زمین ظاهر خواهیم ساخت آفتاب به تاریكی و ماه به خون مبدّل خواهند شد.34
از حضور ایشان، زمین و آسمان‌ها مرتعش می‌شود، آفتاب و ماه سیاه می‌شوند و ستارگان نور خویش را باز می‌دارند35 در ادامه توصیف پایان جهان در متن مكاشفه می‌خوانیم: ستارگان آسمان بر زمین فرو ریختند. مانند درخت انجیری كه از باد سخت به حركت آمده، میوه‌ها نارس خود را می‌افشاند و آسمان چون طوماری پیچیده، از جا برده شود. انبیا در این پیش‌گویی كه به دنبال این فاجعه جهانی همه چیز نو می‌شود و زمین نوین و آسمان‌های جدید پدید می‌آیند، هم سخنند؛ چنان كه الو (Allo) خاطرنشان می‌سازد، بازگشت به زندگی و آفرینش نوین است كه در انجیل متّی یاد شده است. یهوه بر زبان اشعیا نبی فرمود: اینك من آسمانی جدید و زمینی نو خواهم آفرید.
بدین گونه، مجموعه این پدیده‌ها از آمدن شكوهمند مسیح خبر می‌دهد. مسیحیان، در انتظار آمدن شكوهمند پسر خدا، بازگشت مسیح و آمدن رجعتی هستند كه عیسی(ع) هنگامی كه نشانه‌های رستاخیز را توصیف می‌فرمود، از آن خبر داد. وی می‌افزاید: «آنگاه كه ولایت پسر انسان در آسمان پدیدار گردد و پسر انسان را ببینید كه بر ابرهای آسمان با قوّت و جلال عظیم می‌آید،36 در عهد عتیق نیز بر انتظار مسیح نجات‌بخش متمركز است كه با حكومت خویش امیدهای برگزیده را تحقّق خواهد بخشید. خداوند می‌گوید:
اینك آیا می‌آید كه شاخه عادل برای داوود برپا می‌كنم و پادشاهی سلطنت نموده و به فطانت رفتار خواهد كرد و انصاف و عدل را در زمین مجری خواهد داشت.37

پی‌نوشت‌ها:
1. مضمون این سخن در آیه 34 سوره عبس آمده است.
2. سوره بقره (2)، آیه 4.
3. سوره زلزال (99)، آیه 1.
4. همان، آیه 2.
5. سوره الحاقه (69)، آیه 4.
6. سوره تكویر (81)، آیه 6.
7. سوره كهف (18)، آیه 47.
8. سوره واقعه (56)، آیه 5.
9. سوره مزمّل (73)، آیه 14.
10. سوره بروج (85)، آیه 9.
11. سوره طه (20)، آیه 107.
12. سوره نبأ (78)، آیه 20.
13. سوره قیامت (75)، آیه 8.
14. سوره تكویر (71)، آیه 1.
15. همان، آیه 2.
16. سوره انفطار (82)، آیه 2.
17. سوره قیامت (75)، آیه 9.
18. سوره طور (52)، آیه 9.
19. سوره الرّحمن (55)، آیه 37.
20. سوره انبیاء (21)، آیه 104.
21. سوره معارج (70)، آیه 8.
22. سوره فرقان (25)، آیه 25.
23. انجیل متّی، 24 : 27.
24. نامه اوّل پولس به قرنطیان، 15 : 25.
25. سوره مزمّل (73)، آیه 14.
26. سوره دخان (44)، آیه 10.
27. انجیل متّی، 24 : 19.
28. سوره واقعه (56)، آیه 4.
29. سوره فرقان (25)، آیه 25.
30. سفر خروج، 19: 16.
31. مكاشفه یوحنّا، 6: 14.
32. كتاب ارمیا، 4: 24.
33. كتاب میكاه نبی، 1: 4.
34. كتاب یوئیل نبی، 2: 30 ـ 31.
35. همان، 10.
36. انجیل متّی، 24: 30.
37. كتاب ارمیای نبی، 23: 5.

نظرات شما عزیزان:

میرزا

ساعت1:25---11 ارديبهشت 1391

[وب سایت]

سلام.
امیدوارم در راهی که قدم گذاشتی موفق بشی.
نخواستم بدون اجازه لینکتون کنم، لذا در صورت تمایل خبرم کنید.
ممنون

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: